Psikoloji dünyasının zaman zaman pembe dizileri aratmayan kuramlarından biriyle karşınızdayız: Electra Kompleksi. Freud’un erkek çocuklar için ortaya attığı Oedipus Kompleksi’nin hemen karşısında duran bu kavram, kız çocuklarının babalarına karşı geliştirdiği duygusal bağlılığı ve anneye yönelik rekabet hissini açıklamak için kullanılır. “Bu kadarı da fazla Freud…” diyebilirsiniz; haklısınız. Ama bu sefer Freud değil, Carl Jung sahnede.
Electra Kompleksi, adını Antik Yunan mitolojisindeki Electra’dan alır. Hikâyeye göre Electra, annesinin babasını öldürmesine sinirlenip annesinden intikam alır. Evet, kulağa epey sert geliyor. Ama psikolojide bu mitolojik öykü, kız çocuklarının gelişimsel süreçte babaya yönelen ilgisini ve anneyle yaşanan çatışmayı sembolize etmek için kullanılır. Özellikle 3-6 yaş aralığında gözlemlendiği düşünülen bu dönem, psikanalitik kurama göre kişilik gelişiminin önemli bir parçasıdır.
Burada mesele aslında romantik ya da cinsellik temelli bir bağdan çok, “Ben babamın kızıyım” hissiyle gelen aidiyet, sevgi ve hayranlık karışımı bir duygu durumudur. Anneyle yaşanan rekabet ise çoğunlukla kız çocuğunun “onun yerinde ben olmalıyım” gibi içsel çatışmalar yaşamasıyla açığa çıkar. Tabii ki bu duygular bilinçli şekilde yaşanmaz; daha çok bilinçdışı bir süreçtir.
Zamanla çocuk, bu çatışmayı çözmeyi ve kendi kimliğini sağlamlaştırmayı öğrenir. Baba figürüne olan hayranlık farklı alanlara yöneltilir, anneyle özdeşim kurularak kadın kimliği inşa edilir. Ancak bazı durumlarda bu süreç sağlıklı tamamlanmazsa, ilerleyen yaşlarda ikili ilişkilerde yansımaları görülebilir. Mesela, “Beni anlayacak adam yok” diyen birinin, farkında olmadan babasını tekrar tekrar arıyor olması şaşırtıcı olmayabilir.
Electra Kompleksi, her kız çocuğunun mutlaka yaşadığı bir süreç değildir ama psikanalitik teoride önemli bir yer tutar. Freud bu kavrama pek sıcak bakmasa da Jung’un bu önerisi, psikoloji literatüründe yerini korumaktadır. Yani “babamı çok seviyorum” demek problemli değil. Ancak bunu fark etmeden bütün ilişkilerini o figüre göre şekillendirmek, işte orada bir durup düşünmek gerekebilir.
